Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens

2015 yılında türkçeye çevirilmesi ile birlikte çok satanlar listesinde yerini alıp uzun süre de bırakmayan ‘Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens’ geldiği noktayı en çok hakeden kitaplardan biri oldu benim gözümde. İsrailli bir tarihçi olan Yuval Noah Harari bilgi deposu olan bir kitap sunmuş biz okuyuculara. Bol bilgi içeren çoğu kitabın aksine anlatımı artarda bilgileri verip susarak değil, bunları bir hikayeye oturtup takibi kolay ve akıcı bir şekilde yapmış. Okurken çok keyif aldığımı inkar edemem kesinlikle ancak bazı noktalarda ders çalışıyormuş hissine de engel olamadım. Özellikle ilk ve son kısımlar kendi çalışma alanıma da girdiğinden kaynaklandığını düşünüyorum bu hissin.

İlk bölümde Homo sapiens, Homo erectus, Homo neandartalis gibi insan ve benzeri gelişmiş canlıların evrimleri ve dünyaya yayılmaları ile etkileyici bir giriş yapmış Harari. Bunun ardından kazanılan sosyal ve teknik beceriler ile devam ederek uygarlıkların kurulması, yerleşik hayata geçiş gibi konuların da yolunu açmış. Modern insana geldiğimizde ilkel atalarımıza göre temelimiz farklı olmasa da ne kadar farklı noktalara ulaşabildiğimizi göstermiş. Son kısımlarda ise can alıcı noktalar olan varsa insanlığın geleceği nasıl olacak? İnsanlığı neler bekliyor? gibi sorular sorarak vurucu bir biçimde kitabı sonlandırmış.

Bu temele oturmuş eserin içeriği tabii ki bu kadar ile kalmıyor. Tarım devrimi, bilişsel devrim, paranın icadı, savaşlar, dinler, insan hakları gibi konularda da bilgi veriyor ‘Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens’.

Yazarın insanlığı asıl vurduğu nokta ise hayali şeyler yaratıp; insan hakları, şirketler vb.; bunların hayatlarımızı yönetmesine izin verişimiz. Bunun dışında da çok önemli ve çoğu zaman farkında bile olmadığımız noktalara parmak basan Harari insanlığın bir yıkım makinesi olduğunu da örnekler ve kanıtlar ile gösteriyor.

Herkesin anlayarak, düşünerek ve detaylara inerek okuması gerektiğini düşündüğüm bir eser ‘Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens’.

Altını çizdiğim bolca cümleden birkaçı ile yazımı sonlandırıyorum:

“Tarihin en kesin yasalarından biri de şudur: Lüksler zamanla ihtiyaç hâline gelir ve yeni zorunluluklar ortaya çıkarır. İnsanlar belli bir lükse alıştıklarında bir süre sonra onu kanıksarlar. Onu yaşamlarında hep bulundururlar ve bir süre sonra onsuz yaşayamaz hâle gelirler.”

“Hayali düzen dışında bir yol mümkün değil. Etrafımızdaki hapishane duvarlarını yıkıp özgürlüğe koştuğumuzda aslında daha büyük bir hapishanenin geniş bahçesine doğru koşuyoruz.”

“Daha yakın zamana kadar savandaki orta halli yaratıklar olduğumuz için hala korku ve endişelerle doluyuz, ve bu da bizi fazlasıyla zalim ve tehlikeli kılıyor.”

“Ne kadar çok türü ortadan kaldırmış olduğumuzu bilseydik, hâlâ hayatta olanları korumak için daha istekli olurduk.”

“Biyoloji tarihindeki en ölümcül tür olmak gibi şaibeli bir özelliğimiz var.”

Tanıtım Bülteninden:

– Homo sapiens neden ekolojik bir seri katile dönüştü?
– Para neden herkesin güvendiği tek şey?
– Kadınlar üstün sosyal becerilere sahipken, neden çoğu toplum erkek egemen?
– Güç elde etmekte böylesine yetenekli olan insanlar neden bu gücü mutluluğa dönüştürmekte başarısızlar?
– Geleceğin dini bilim mi?
– İnsanların miadı çoktan doldu mu?
100 bin yıl önce Yeryüzü’nde en az altı farklı insan türü vardı. Günümüzdeyse sadece Homo Sapiens var. Diğerlerinin başına ne geldi ve bize ne olacak?

Çoğu çalışma insanlığın serüvenini ya tarihi ya da biyolojik bir yaklaşımla ele alır, ancak Harari 70 bin yıl önce gerçekleşen Bilişsel Devrim’le başlattığı bu kitabında gelenekleri yerle bir ediyor. İnsanların küresel ekosistemde oynadıkları rolden imparatorlukların yükselişine ve modern dünyaya kadar pek çok konuyu irdeleyen Sapiens, tarihle bilimi bir araya getirerek kabul görmüş anlatıları yeniden ele alıyor.

Harari ayrıca geleceğe bakmaya da zorluyor okuru. Yakın zamanda insanlar, dört milyar yıldır yaşama hükmeden doğal seçilim yasalarını esnetmeye başladılar. Artık sadece dünyayı değil, kendimizi ve diğer canlıları tasarlama becerisi de kazandık. Peki bu bizi nereye götürüyor, bizi neye dönüştürebilir?

30’dan fazla dile çevrilmiş bu kışkırtıcı çalışma özellikle Jared Diamond, James Gleick, Matt Ridley ve Robert Wright’ın eserlerine aşina okurlar için muhteşem bir kaynak.

“Sapiens, tarihin ve modern dünyanın en büyük sorularını gayet yalın bir dille ele alıyor. Çok seveceksiniz!”
-Jared Diamond, Tüfek, Mikrop ve Çelik’in yazarı-

“Harari’nin eseri kabul görmüş doktrinlerin karşısında duran fikirler ve şaşırtıcı gerçeklerle bezeli.”
-John Gray, Financial Times-

Hayvanlardan Tanrılara:Sapiens
Yuval Noah Harari
Kolektif Kitap
412 sayfa, 2016