Eğitim: Bir Kitle İmha Silahı

“Okul öğretimi bir alışkanlık ve davranış talimi meselesidir. Dışarıdan içeriye doğru oluşur. Eğitim ise öncelikle insanın kendisine hâkim olma meselesidir. Sonra da kendini geliştirme, hatta kendini aşma meselesi. … Okul öğretiminin eksikliğini çok kolay telafi edebilirsiniz, insanlık tarihi geçmişte bunu yapmış pek çok kişinin hikâyesi ile doludur. Fakat eğitim olmazsa hayat boyu tökezlersiniz, ne kadar paranız olursa olsun, istismar ve başarısızlık için çantada keklik durumundasınız demektir.”

Yıllar önce bir eğitim grubunda kendimi tanıtırken, öğretmen değil eğitimci olduğumu ve öğretmenliği sevmediğimi; öğretmenliğin tekdüzeliğinin ve kurallarının bana göre olmadığınıdile getirmiştim. O eğitimde bu konuşmayı dinleyen yılların öğretmenlerinin geneli bana karşı çıkmış hatta beni amirlerime şikayet etmişlerdi. Eğitim süreci içinde ise “beni anladıklarını ve neyi kastettiğimi fark ettiklerini” ifade ettiler. Tam da anlatmak istediğim, girişte kitaptan alıntıladığım paragraftı.

Gatto’nun tüm dünyada ve ülkemizde ses getiren kitabı “Eğitim: Bir Kitle İmha Silahı”, şüphesiz öğretmenlerin, ebeveynlerin ve ait olunan toplumun tabu haline gelen düşünce yapılarına bir başkaldırı niteliğinde. Okurken şaşırdığım onlarca detay buldum; kendimi “ öğretmen değil eğitimci” olarak tanımladığım halde… Meğer sandıklarım 304 sayfalık kitapta bir paragraf bile değilmiş.

Size kitabı anlatacağım elimden geldiğince ama bilin ki burada yazacaklarım kitabın tamamını anlatmaya yetmez. O yüzden ilk fırsatta okumanızı öneririm ki bence toplumdaki her birey okumalı. En azından bunu gelecek nesiller için yapmalı.

Gatto, ödüllü bir öğretmen; okuldaki başarılarından dolayı ödül almış biri. Günün birinde Stanley adlı öğrencisinin ona söyledikleri; ders kitaplarıyla hayat arasındaki bağı düşünmesi gibi birçok uyaran onu bugünki konumuna getirmiş. Ödüllü bir öğretmenken, okuldan istifa eden geleceğe hizmet etmeye and için bir eğitimci olmuş.
Gatto, ABD’deki okulların yanısıra Avrupa’daki okulların geçmişten günümüze değişimlerini hem ekonomik hem siyasi hem de birey bazındaki değişimlerini, araştırmaları, gözlemleri ışığında eleştirel bir bakışla anlatmakta.

Ona göre okulun/modern eğitim sisteminin altı farklı işlevi vardır;
1. Hizaya sokma işlevi (İtaatkar hale getirmek)
2. Bütünleştirme İşlevi (çocukları birbirine benzer kılmak)
3. Tanımlama ve yönlendirme işlevi (Toplumsal role biçimlendirip not ortalaması ile etiketlemek)
4. Farklılaştırma işlevi (Toplumsal rollere göre sınıflandırmak)
5. Seçme İşlevi (Çocukların kast sistemi halinde topluma katılımlarının sağlanması ya da engellenmesi)
6. Hazırlama işlevi ( Çocuklar içinden yetiştirilen seçkin bir grup gelecekte aynı proje düzenini sürdürecek grup olarak yetiştirilmesi)

Okurken bir an duraksadığınızı tahmin ediyorum hem hak verip hem de bir yandan red etme hissiyatı arasında kalmış olabilirsiniz. Devam ediyorum…

Gatto bu işlevlerden yola çıkarak kısaca okulun çocuklar ve dolayısıyla toplum üzerinde aptallaştırma, mutsuzlaştırma, ayırımcı ve itaatkarcı etkilerinin olduğunu ifade etmektedir.

Ona göre okullar, çocukları tüketim modeli olarak yetiştirir. Bu da “pazarlama” mantığına göre tüketim toplumu yetiştirmenin ilk adımıdır. Çünkü toplumun yetişkin kısmını değiştirmektense çocuk yaşta eğitip hazır yetişkin grubu elde etmek daha kolaydır.

Okul zekayı köreltir, dehayı bastırır, diyor. Bu konuda ise geçmişten günümüze iş dünyası, bilim, edebiyat, siyaset vb. birçok alanda öne çıkmış isimlerin genelinin okul eğitimini ya hiç almadıkların ya da okul eğitimlerini tamamlamadıklarının örneklerini vermiştir. Edison, Mark Twain, George Bush gibi daha onlarca örneği kitabında detaylı olarak anlatmıştır.
Bu örnekleri verdikten sonra ise ısrarla “okul eğitimi almış olsaydı sizce bu durumda olur muydu?” benzeri soruları sormakta ve “okullardan mezun olduğu halde bu konumda olan niye fazla kişi yok, niye günümüzde bu denli önemli isimler yok? Sizce de okul sisteminde düşünülmesi gereken bir sorun yok mu?” gibi bir dolu soruyla sizi başbaşa bırakmakta.

Anlattıklarında daha da vahimi ise yıllarca ve hala eğitim fakültelerinde örnek alınası eğitimcilerden Benjamin Bloom, John Dewey gibi isimlerin, bazı bilim çevrelerince öne çıkarılan Darwin, Joseph Miller gibi isimlerin temelinde eğitimden farklı olarak taaPlanton’dan günümüze kadar tüketim toplum modelinin oluşumu için çevre, genetik ve eğitim başlıklarından harmanlanmış bir alana, günümüzde bu alanın büyük bir kısmına kapitalizm deniyor, hizmet ettiklerini anlatmaktadır.
Vatandaşlık kimlik numaralarındırmadan tutunda yapay bir eksende ortaya çıkarılan çocuklardaki davranış sorunlarının ilaçla düzeltimi gibi farklı konu başlıklarında şaşırtan açıklamaları bulunmakta.

Gatto, 1960’ların ortasında okullar laboratuvarlara dönüşmeye başladı. Okulda şiddet vakaları bunda etkili oldu. Öncesinde ise çocuklara öğretmenlerin yaptırım uygulamaları yasağı geldi. Çocuklar öğretmenlerine ne yaparsa yapsın öğretmenlerin yaptırım uygulayamadığını belirtmekte.Bu bağlamda da pedagoji, psikoloji gibi alanların ortaya çıkışları anlatılmakta.

Okuduklarımda beni en çok dehşete düşüren ise okur yazarlık oranının tarih süreci içinde bilinçli olarak düşürüldüğü iddiası.
Gatto, dünya üzerinde okuryazarlığın bilinçli olarak azaltıldığı ve sömürgesel toplulukların oluşturulduğunu; okur yazar olanların ise bilinçli hareketlerle sistem kölesi haline dönüştürüldüğünü söylüyor. Konuyla ilgili de farklı ülkelerden istatiksel bilgiler de vermekte.

Çocukluğun yapay olarak uzatıldığı ve adına “ergenlik” denen bir dönemin ortaya çıkarıldığını; bu kesimin köreltildiği ve üretken olmaktan uzak hale getirildiğinden söz etmekte.

Buraya kadar yazdıklarım kitabın yansımalarının çok azı. Önerilerinde ise çocukların kendilerini ifade ettiği ve üretken hale geldiği, sorgulayan ve araştıran bireyler haline getirilmeleri. Bunun için de illaki okul şart değil, diyor. Eğer okul olacaksa da buna hizmet etmeli, ekonomik sistemlere değil, diyor.

Anlattıklarına detay olacak konulara göre de kitap önerileri sunmakta. Önerdiği bazı kitaplar:
Muhteşem Gatsby – F Scott Fitzgerald
1984- George Orwell
Zaman Makinesi – H.G. Wells
Milletlerin Zenginliği – A . Smith
İş İmparatorluğu – Andrew Cornegine
Tek ve Gerçek Cennet – C. Lasch
Leviathan – Thomas Hobbes
Kâtip Bartleby – HermanMerville

Çok az sayıda öğretmen, gençlerin güçlerini nasıl birleştireceklerini biliyor fakat bunu gerçekten yapmak bir tür sabotajı başarmak anlamına geliyor.

Tüm ortalamalar yalandır ve hiç kimse gerçekte rakamlara ve grafiklere sığmaz, bunlarla doğru şekilde temsil edilemez.

Eğitim: Bir Kitle İmha Silahı
Zorunlu Eğitimin Karanlık Dünyasında Bir Yolculuk
John Taylor Gatto
Türkçesi: Mehmet Ali Özkan
Edam Yayınevi
304 Sayfa, 2018